Przybliżenie historii, kultury i życia codziennego Łemków.

Łemkowie. Kolorowe stroje, oryginalny język, piękna muzyka i charakterystyczne cerkwie na tle uroczych krajobrazów. Czy tylko to wyróżnia tę etniczną mniejszość? Co to jest chyża? Jak wygląda łemkowska cerkiew i ikonostas? Kto zakłada czuchę? Co łączy Nikifora, Warhola i Nowosielskiego? Dlaczego akurat Łemkowie musieli opuścić swoje domostwa i gdzie na nowo znaleźli swoje miejsce na ziemi? Jak kiedyś przebiegały granice Łemkowszczyzny i jak rozwija się ich kultura dzisiaj? Realizując nasz projekt  postaramy się odpowiedzieć na te i wiele innych pytań, które się mnożą wraz z kolejnymi odwiedzanymi miejscami związanymi z Łemkami. Zapoznając się z historią kulturą, sztuką łemkowską będziemy się starali przywrócić pamięć wśród młodszego pokolenia o ludności, która kiedyś sąsiadowała z Kamionką Wielką, miejscowością w której mieszkamy. Ocieramy się o resztki pamiątek po Łemkach, jednak tak niewiele lub nic nie wiemy o tej grupie etnicznej. Chcemy niejako na nowo poznać historię Łemków Małopolski południowej, która przeżyła swoistą apokalipsę: została wygnana ze swoich domów, po których znikają już ślady. Odwiedzając z uczniami miejscowości, w których zachowały się pozostałości architektury i sztuki sakralnej oraz nieliczne budynki mieszkalne czy jedynie miejsca po domostwach chcemy ocalić od zapomnienia historię ludności z ich charakterystyczną kulturą i religią. W Polsce Łemkowie prawnie uznani są jako mniejszość etniczna ale nie odrębny naród. Wraz z uczniami wypracowaliśmy wspólne stanowisko, że jesteśmy winni zachować w pamięci ludność, która wzrastała wraz z naszymi przodkami, często asymilowała się, współtworząc naszą lokalną historię. 

1. Zaspokojenie ciekawości innej kultury, która poprzez charakterystyczne cerkwie jest wpisana w krajobraz naszej gminy, jednak prawie w ogóle nie jest znana wśród mieszkańców.                                                                        2. Prezentacja i zapoznanie z wybranymi elementami historii, sztuki, religii wschodniej na lekcjach historii i plastyki. Zapoznanie z materiałami zgromadzonymi przez nauczycieli: albumami, ilustracjami, publikacjami, zdjęciami itp.
3. Odpowiedzi na szereg rodzących się pytań, dotyczących: kultury, historii, religii i życia codziennego Łemków. Burza mózgów podczas zajęć pozalekcyjnych: jak zapoznać środowisko lokalne z losem ludzi, którzy po II wojnie zniknęli z naszej okolicy? W jaki sposób pokazać ich dziedzictwo kulturowe? Jak  na nowo przywrócić pamięć wśród ludzi i ukazać wartość zabytkowych cerkwi?

2.Wycieczka edukacyjna do pobliskich kościołów-pierwotnie cerkwi w Boguszy i Królowej Górnej. Przeprowadzenie na miejscu lekcji: omówienie charakterystycznych cechy świątyni wschodnio-cerkiewnej. Ikonostasy z obydwu kościołów posłużyły jako model do zaprezentowania malarstwa kościoła wschodniego, jego specyficznego charakteru, symboliki i elementów składowych. 

4. Realizacja głównego celu, który ukierunkowany jest na stopniową popularyzację historii i kultury Łemków oraz dzielenie się wiedzą z szerszym gronem odbiorców za pomocą opracowanych materiałów, które zebrane zostaną podczas zapoznawania się z zabytkami, miejscami związanymi z Łemkami. Zgromadzone wiadomości zostaną opracowane, a na ich podstawie wykonane zostaną plansze edukacyjne z wykorzystaniem rysunków, obrazów wykonanych przez uczniów uzdolnionych plastycznie oraz wykonanych podczas wycieczki zdjęć na temat:

5. Kolejnym krokiem będzie zorganizowanie wycieczki do pobliskich miejscowości: Gładyszów i Łosie gdzie grupa projektowa będzie miała za zadanie zapoznać się z życiem codziennym Łemków, zgromadzeniem materiałów, zdjęć, szkiców do wykonania kolejnych plansz edukacyjnych na temat:

Działania będą prowadzone w ramach zajęć pozalekcyjnych oraz wycieczek edukacyjnych. Kolejne etapy działań  realizowane będą od października 2019 r. i zakończą się w czerwcu 2020 r. 
1. Grupa projektowa realizuje już I etap projektu-tj. opracowują materiał zgromadzony na wycieczce w cerkwiach i tworzą plansze: na temat sztuki cerkiewnej. 
2. W styczniu planowana jest wycieczka do miejscowości Gładyszów i Łosie. Opracowanie kolejnych plansz.
3. Od listopada do kwietnia opracowywany będzie "Mini słownik" i scenariusz przedstawienia.
3. Przełom lutego i kwietnia planujemy dwa kolejne wyjazdy do Muzeum Nikifora w Krynicy i Krakowskiego Oddziału Muzeum Narodowego Pałac bp. Erazma Ciołka. Wykonanie ostatniej planszy edukacyjnej. 
4. Od kwietnia do czerwca planowane są przygotowania do przedstawienia oraz realizacja filmu promocyjnego.
5. Czerwiec prezentacja przedstawienia na forum szkoły i w Bibliotece Publicznej dla środowiska lokalnego.  

Grupa projektowa będzie podzielona na V grup.
I grupa plastyczna-zajmować się będzie wykonaniem plansz, dekoracji, rekwizytów.
II grupa będzie gromadziła materiały potrzebne do napisania "Mini Słownika".
III grupa Zajmie się opracowaniem scenariusza, piosenek. 
IV grupa opracuje układy taneczne do przedstawienia
V grupa zajmie się realizacją filmu
Ponadto w projekcie zawarty jest element innowacyjny dający możliwość włączenia się do realizacji projektu uczniom zainteresowanym tematem, którzy będą gromadzili zdjęcia i pomagali w pracy uczniom pracującym nad planszami, słownikiem czy filmem. 
Cały projekt ma charakter pracy grupowej z indywidualnymi pracami uczniów uzdolnionych plastycznie, wokalnie, literacko, czy biegłych w TI. Taki sposób działania pozwoli na:

Grant w przypadku otrzymania wykorzystamy na zakup niezbędnych materiałów potrzebnych do realizacji projektu (materiały na wykonanie pisania ikon, albumu, wywołanie zdjęć, materiały potrzebne do przedstawienia) oraz nagród dla laureatów przeprowadzonych konkursów szkolnych. Moglibyśmy opłacić wstęp do Muzeum  Narodowego w Krakowie Pałac Biskupa Erazma Ciołka. (Lekcja muzealna 10 zł bilet wstępu od osoby oraz koszty dojazdu około 900 złotych za autokar od grupy 30-40 osobowej) Mamy też w planach pomysł na kolejny projekt, z którym za sprawą grantu moglibyśmy realizować od września 2020.  

Działania projektowe mają za zadanie rozbudzić wśród uczniów ciekawość piękną a zarazem trudną powojenną historią Łemków a także ich oryginalną kulturą. Ma także przełamać niechęć do zajęć dodatkowych oraz aktywnego, twórczego spędzania wolnego czasu (też w formie pieszych wycieczek). Nasze projekty opierają się na zapoznawaniu lokalnej historii, kultury, sztuki i stanowią rozszerzenie innowacyjnych działań edukacyjnych. Jeżeli nie zaszczepimy w młodych ludziach potrzeby korzystania z dóbr kultury, walorów przyrodniczych najbliższej im okolicy teraz, to mało prawdopodobne by sięgnęli po nie będąc ludźmi dorosłymi. Zatem działamy. 

Nasz projekt utknął w połowie, udało się nam zorganizować jedną wycieczkę do pobliskich cerkwi w Królowej Górnej i Boguszy. Tak naprawdę zależało nam na zapoznaniu uczniów naszej szkoły z tymi obiektami-był to główny cel naszego projektu. Wycieczkę zorganizowałyśmy wykorzystując komunikację publiczną i nogi. Dzięki takiej formie podróżowania dzieci mogły spędzić czas na świeżym powietrzu w swoim towarzystwie. Naszym założeniem było zapoznać dzieci i mieszkańców na nowo z historią, kulturą i życiem codziennym Łemków-grupy etnicznej, która kiedyś zamieszkiwała tereny naszej gminy. Obecnie pytając mieszkańców Kamionki Wielkiej o Łemków-kim byli? Czy znają jakiegoś Łemka? w większości odpowiadają, że nie. Podobnie jest z pytaniem o cerkwie. O ile starsi wiedzą, że w pobliskiej Królowej, Boguszy się one znajdują lub w pierwszej kolejności mówią o szlaku architektury drewnianej o tyle młodsi nie kojarzą cerkwi prawie w ogóle. 
Wycieczka polegała na przeprowadzeniu lekcji sztuki i historii w byłych cerkwiach a obecnie kościołach rzymskokatolickich. Omówiona została bogata symbolika zewnętrznej części świątyni, jej otoczenia oraz wnętrza. Szczególna uwaga skupiała się na ikonostasie i jego konstrukcji-układowi ikon i symbolice. 
Lekcja historii dotyczyła tematu Akcji Wisła. To wydarzenie posłużyło do wyjaśnienia dlaczego obecnie nie ma prawie śladu po Łemkach na naszych terenach. 
Kolejne założenie zrealizowane dzięki wycieczce to dokumentacja fotograficzna, która posłużyła do wykonania interaktywnej prezentacji w programie Genial.ly. Prezentacja ma za zadanie przypomnieć temat Łemków okolicznym mieszkańcom. Zauważyłyśmy, że na stronie Gminnego Ośrodka Kultury, Biblioteki Publicznej nie ma wzmianki na temat cerkwi i Łemków. Jesteśmy po rozmowie z dyrektorami tych placówek i nasza prezentacja po ukończeniu zagości na stronie miejscowej Biblioteki jak i GOKu. 
Ponadto młodzież i dzieci biorące udział w projekcie wybierali sobie temat związany z historią, życiem codziennym i kulturą Łemków, który najbardziej ich interesował do opracowania w różnej formie. Tak powstały plakaty, portrety słynnych Łemków, ikony, plansze z alfabetem, plansze poglądowe ubiorów, biogramy  oraz wstępna wersja scenariusza, który miał posłużyć do realizacji przedstawienia o smutnej historii wysiedlenia Łemków.  

Nie udało się zorganizować wycieczek do Parku Etnograficznego w Nowym Sączu, „Dziubyniłki” Łemkowskiej Zagrody Edukacyjnej w Gładyszowie i Muzeum Nikifora w Krynicy. Na tych wycieczkach młodzież i dzieci miały mieć zorganizowane lekcje na podobnej zasadzie jak te w cerkwiach w Królowej Górnej i Boguszy. Nie udało się nam zrealizować przedstawienia gdzie chcieliśmy wykorzystać muzykę, śpiewy, zabawy i jedzenie charakterystyczne dla Łemków. Nie zorganizowaliśmy wystawy na forum szkoły i w środowisku lokalnym-biblioteka i GOK. 

 Przede wszystkim nasi uczniowie dzięki projektowi  dowiedzieli się o istnieniu takiej grupy etnicznej jak Łemkowie. Mogli poznać wschodnią sztukę sakralną. Dowiedzieli się jakie jest  pochodzenie cerkwi na naszych terenach. Omówiona została trudna historia powojennej Polski, o przesiedleniach mniejszości etnicznych-"Akcji Wisła". Mieli możliwość  zdobycia  wiedzy na temat pisania ikon, bogatej symboliki tego malarstwa. Część uczniów zafascynowana cyrylicą poznała alfabet rosyjski. To co nas cieszy najbardziej to wzbudzenie zainteresowania, szacunku i poczucia wartości dla obiektów sakralnych po Łemkach. 

Lokalna społeczność będzie mogła na nowo odkryć lub zapoznać się od podstaw z kulturą łemkowską. Nieocenione jest poczucie, że zwraca się uwagę na coś, czego wydawało się nikt nie dostrzega a co wzbudza powszechne zainteresowanie i podziw Piękno sztuki cerkiewnej jest niekwestionowana i trochę szkoda, że tak niewiele wiemy o obiektach, które na trwałe wpisują się w nasz krajobraz.   

Nasza grupa projektowa jest dumna z tego, że udało się nam chociaż w połowie zrealizować projekt. Po ogłoszeniu całkowitej izolacji, zamknięciu szkół na chwilę nikt nie myślał o projektach- ruszyło zdalne nauczanie. Nikt nie miał czasu na dodatkową pracę. Nam udało się skupić na pracy nad prezentacją projektu w sieci. 

Z perspektywy czasu myślimy, że warto realizować projekt zawężając temat. Ważne jest aby skupić się na jednym aspekcie, nie barć dużych tematów kompleksowo bo można ich zwyczajnie nie zrealizować należycie lub w ogóle. 

 W stosunku do pierwotnych założeń zmieniło się realizowanie projektu. Mieliśmy poznawać na żywo kulturę, historię i życie codzienne Łemków. Nasza prezentacja projektu miała odbyć się na żywo w formie przedstawienia-festynu. Przez kwarantannę zamknięci zostaliśmy w domach i skupiliśmy się na szukaniu formy prezentacji w sieci. 

Nie otrzymaliśmy grantu.

https://view.genial.ly/5ed9122ff3fc5e0dae42aabe/presentation-lemkowie-odkrywamy-na-nowo